De Knoopjes van Marmé

Johan Willem Marmé

Johan Willem Marmé was tussen 1763 en 1810 in dienst als stempelsnijder bij de Munt van Utrecht, de voorloper van de Koninklijke Nederlandse Munt. De stempelsnijder had in die tijd een belangrijke functie bij een Munthuis. De stempels moesten altijd hetzelfde zijn, zodat de munten die met die stempels geslagen werden ook hetzelfde bleven, onafhankelijk van het gebruik van de stempels.
 

Slaan met een stempel

Hedendaags worden munten nog altijd geslagen met een stempel en bij de Koninklijke Nederlandse Munt worden bepaalde stempels nog altijd met hand gesneden. Uiteraard wordt ook gebruik gemaakt van computerprogramma's en moderne technieken om de munten perfect de modelleren en te slaan in de hoogst mogelijke kwaliteit.
 

Handwerk

In de tijd van Johan Willem Marmé was dit echter volledig handwerk. Het was dan ook enorm belangrijk om een vast hand te hebben en goed te noteren hoe bepaalde stempels ontworpen zijn. Als een stempel te veel gebruikt is, is deze onbruikbaar en niet meer te na te maken. Johan Willem Marmé had dan ook een uitgebreide administratie met details over de stempels die hij sneed. Net als vandaag moesten die aan allerlei eisen voldoen vanuit de overheid, maar als stempelsnijden had je in die tijd toch wel een bepaalde vrijheid om kleine aanpassingen te maken in de verschillende stempels.
 

Russische imitaties

De Gouden Dukaten die de Munt van Utrecht sloeg werd in de loop der jaren een zeer belangrijke internationale handelsmunt. Deze werd in alle windstreken geaccepteerd en was een wereldwijd zeer gewilde munt. Waarschijnlijk was dit een van de redenen voor de Munt van Sint Petersburg om, in opdracht van de Russische overheid, meer dan een miljoen imitaties van deze munt op de markt te brengen. Uiteraard zorgde dit voor  inflatie en werd het steeds belangrijker om te kunnen ontdekken wat nu de echte Nederlandse Gouden Dukaten waren. Hier had Johan Willem Marmé echter iets op bedacht...

Op de voorzijde van iedere Gouden Dukaat staat een ridder afgebeeld. Uit de adminstratie van Johan Willem Marmé blijkt dat hij het aantal knoopjes op het pak van de ridder minitieus bijhield. Waarschijnlijk was dit om te kunnen controleren of een Gouden Dukaat wel echt was. Aanvankelijk waren er 70 knoopjes te vinden op de ridder van de Gouden Dukaat, later is dit aangepast naar 59 en nog later 58 knoopjes.

De afbeelding is een stuk uit het schrift van Marmé waarop duidelijk te zien is hoe veel knoopjes er op welke plek stonden van de Enkele Gouden Dukaat. In dit specifieke geval zien we bijvoorbeeld dat er 'Aan het hoofd van den Geharnaste Man' 6 knoopjes staan en dat er 'Op het rechterbeen van de Broek' 23 knoopjes staan en op 'Het linkerbeen van de Broek' 24 knoopjes horen te staan.

Hoewel het niet te achterhalen valt is het hoogst waarschijnlijk dat deze administratie de Nederlandse overheid en handelaren hielp om tijdens het handelen in het Noorden de echte Gouden Dukaten te kunnen onderscheiden van de imitaties uit Rusland.